ELMi-PRAKTIK MəSəLəLəR

Təhlillər göstərir ki, əksər bələdiyyələrdə bələdiyyə ilə bələdiyyə qulluqçuları arasında yazılı şəkildə əmək müqavilələri bağlansa da, bu münasibətlər formal xarakter daşıyır, çunki əmək müqavilələri elektron informasiya sistemində qeydiyyata alınmadığndan hüquqi qüvvəyə malik olmur. Buna görə də gələcəkdə həmin işçilərin adına yığım olmaması səbəbindən pensiya təminatında çətinliklər yaradır. Bunlar sadəcə məsələnin şərti hissəsidir. Aşağıda isə bu məsələni mümkün olduğu qədər yığcam şəkildə izah etməyə çalışacam. Ilk olaraq əmək müqaviləsi bildirişinin elektron informasiya sisteminə daxil edilməsi üsuluna, sonra isə işçinin əmək müqaviləsi hüquqi qüvvəyə minmədən işə cəlb edilməsi ilə əlaqədar hüquqi məsuliyyət məsələlərinə toxunacağam.

əmək müqaviləsi bildirişinin elektron informasiya sisteminə daxil edilməsi üçün işəgötürənin və ya onun səlahiyyət verdiyi şəxsin gücləndirilmiş elektron imzası, o cümlədən ASAN imzası olmalıdır. ASAN imza SiM kartını mobil operatorların nümayəndəliklərindən əldə edib, vergi ödəyicilərinə xidmət mərkəzlərinə müraciət etməklə ASAN imza sertifikatı ala bilərlər. işəgötürən ona məxsus iş yerində haqqı ödənilməklə çalışan fiziki şəxslə ilkin olaraq fərdi qaydada yazılı əmək müqaviləsi (kontrakt) bağlamalı, bundan sonra əmək müqaviləsinin məlumatlarını əmək və əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin elektron informasiya sisteminə daxil edərək onun hüquqi qüvvəyə minməsi üçün müvafiq bildiriş əldə etməlidir.

işçi haqq müqabilində işəgötürənin xeyrinə əmək qabiliyyətini reallaşdırırsa bu zaman onlar arasında əmək münasibətləri yaranır. Azərbaycan Respublikası əmək Məcəlləsinin 7-ci maddəsinin tələblərinə əsasən həmin maddənin 2-1-ci hissəsi ilə müəyyən edilmiş hallar istisna olmaqla, əmək münasibətləri elektron informasiya sisteminə gücləndirilmiş elektron imza vasitəsi ilə daxil edilmiş əmək müqaviləsi bildirişinin qeydiyyata alınmasından və bu barədə işəgötürənə elektron qaydada məlumat göndərilməsindən sonra yaranır. əmək Məcəlləsinin 49-cu maddəsinin birinci hissəsinə əsasən bu Məcəllənin 7-ci maddəsinin 2-1-ci hissəsi ilə müəyyən edilmiş hallar istisna olmaqla, əmək müqaviləsinin bağlanılması, ona dəyişiklik edilməsi və ya xitam verilməsi bununla bağlı elektron informasiya sisteminə gücləndirilmiş elektron imza vasitəsi ilə daxil edilmiş əmək müqaviləsi bildirişinin həmin elektron informasiya sistemində qeydiyyata alınmasından və bu barədə işəgötürənə elektron qaydada məlumat göndərilməsindən sonra hüquqi qüvvəyə minir.

Azərbaycan Respublikasının əmək Məcəlləsinin 7-ci maddəsinin 2-1-ci hissəsində nəzərdə tutulan dövlət orqanlarında müvafiq vəzifələrə (peşələrə) qəbul edilən işçilərlə işəgötürənlər arasında bağlanılmış əmək müqavilələri istisna olmaqla, digər vəzifələr (peşələr) üzrə işçilərlə işəgötürənlər arasında bağlanılmış əmək müqavilələri, onlarda dəyişikliklər edilməsi və ya xitam verilməsi aidiyyəti işəgötürənlər tərəfindən müvafiq əmək müqaviləsi bildirişi formasında elektron informasiya sisteminə gücləndirilmiş elektron imza vasitəsilə daxil edilməlidir.

Onu da qeyd edim ki, əmək müqaviləsi ilə bağlı prosedurlarda dəyişiklik edilib. Belə ki, Nazirlər Kabinetinin 01.05.2019 tarixli 191 â„–-li “əmək müqaviləsi bildirişinin forması və onun elektron informasiya sisteminə gücləndirilmiş elektron imza vasitəsilə daxil edilməsi qaydaları, əmək müqaviləsi bildirişinin qeydiyyata alınması ilə bağlı işəgötürənə göndərilən məlumat forması, habelə qeydiyyata alınmış əmək müqaviləsi bildirişinin məlumatlarını real vaxt rejimində əldə etməklə bağlı Qaydalar”ında dəyişiklik edilmişdir.

Dəyişikliyə əsasən, artıq əmək müqaviləsi bildirişinin qeydiyyata alınması ilə bağlı işəgötürənlə bərabər Vergilər Nazirliyinə də məlumat göndəriləcək.

Bununla yanaşı, yerli investisiyalı məhdud məsuliyyətli cəmiyyətin elektron dövlət qeydiyyatına alınması üçün ərizədə qeyd olunmuş işçilərlə ilk dəfə əmək müqaviləsinin bağlanılması elektron informasiya sistemində Vergilər Nazirliyi tərəfindən elektron qaydada təqdim olunan məlumatlar əsasında qeydiyyata alınacaq.

Həmin hallarda elektron informasiya sisteminə daxil edilmiş əmək müqaviləsi bildirişinin qeydiyyata alınması barədə 1 iş günündən gec olmayaraq sistem vasitəsilə işəgötürənə və Vergilər Nazirliyinə elektron qaydada məlumat göndəriləcək.

işçinin əmək müqaviləsi hüquqi qüvvəyə minmədən işə cəlb edilməsi ilə əlaqədar aşağıdakı məsuliyyət tədbirləri nəzərdə tutulmuşdur:

Qeyd: Cinayət Məcəlləsinin 162-1.1-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş əməli törətmiş şəxs Azərbaycan Respublikasının əmək Məcəlləsi ilə müəyyən edilmiş qaydada işçiləri ilə əmək müqaviləsi bağladıqda və dövlət büdcəsinə ödəməkdən yayındırılmış vergiləri və məcburi dövlət sosial sığorta haqlarını tamamilə ödədikdə cinayət məsuliyyətindən azad edilir. şəxs bu qeyddə nəzərdə tutulmuş qaydada cinayət məsuliyyətindən yalnız bir dəfə azad edilir.

işəgötürən öz fəaliyyəti ilə bağlı risklərin yaranmaması, hər hansı maliyyə itkilərinə, cərimə və sanksiyalara məruz qalmaması üçün mövcud qanunvericiliyin tələblərinə əməl etməli, müəyyən edilmiş qaydada əmək müqavilələrinin rəsmiləşdirilməsini təmin etməlidir.

Qeyd olunan sanksiyaların tətbiq edilməsinin qarşısını almaq məqsədi ilə bələdiyyələrə Azərbaycan Respublikası əmək Məcəlləsinin əmək münasibətlərinin rəsmiləşdirilməsinə dair tələblərinə riayət edilməsinə tövsiyə edirəm.

Bərdə Regional ədliyyə idarəsinin

məsləhətçisi (iqtisadçı) Asəf əkbərov